Wat wil Dijkwacht Buren, waar willen we aan werken?

Beleidsplan Dijkwacht Buren 2025-2026

(Om te downloaden als pdf, klik hier)

Achtergrond

De stichting heeft ten doel (zie de statuten):

“Behoud en waar mogelijk versterking van de huidige unieke ruimtelijke, historische, landschappelijke, natuurlijke en ecologische kwaliteiten van het buitendijkse en aangrenzende binnendijkse dijklandschap*) van de Neder-Rijn en Lek in en ter hoogte van de gemeente Buren, zoals maar niet uitsluitend het gebied van Rijswijk tot en met Eck en Wiel“.

*) toelichting: het binnendijkse landschap wordt ook oeverwal genoemd. Dit zijn door de meanderende rivier zelf gevormde afzettingen van grof zand. Hierop vind je ook de oude nederzettingen langs de rivier. Verder van de dijk vind je de, lager gelegen, komgronden.

Onze (anbi-) stichting heeft een bestuur van vijf leden, heeft ongeveer 1600 vrienden en donateurs, een facebook pagina en een website (www.dijkwacht-buren.nl). De kosten van activiteiten georganiseerd door de stichting worden bijeengebracht door donateurs en subsidies. De omzet is ongeveer 5.000 euro per jaar.

Activiteiten van de twee afgelopen jaren

In de periode direct na oprichting in 2022 hebben we ons vooral gericht op beïnvloeding van de besluitvorming van de gemeente Buren omtrent vergunningen voor recreatieparken langs de Rijnbandijk. Veel aandacht is besteed aan discussies en juridische procedures rondom de parken met ieder meer dan 100 recreatie-container woningen op de twee voormalige familie-(seizoen)campings: de Loswal en Verkrema-de Schans.

De Loswal

De activiteiten van de stichting wat betreft Loswal hebben bereikt dat de recreatie-container woningen niet in de uiterwaarden mogen blijven staan tijdens de hoogwaterperiode van 1 oktober tot 1 april, zoals ook in de wettelijke vergunning staat. Dit is van belang voor de natuur om tot rust te komen en voor de waterveiligheid. Containerwoningen die door de rivier worden meegevoerd vormen een risico voor de dijken en waterkeringen. Helaas staan deze containers nu zonder vergunning aan de binnenzijde van de dijk. Ze horen op een industrieterrein. Dat geldt ook voor de andere recreatieondernemers langs de Rijnbandijk.

Verkrema/Soof

Bij Verkrema/Soof heeft onze actie tot een bouwstop geleid. Maar met een snelle wijziging van het bestemmingsplan heeft de gemeente Buren de bouw van deze container woningen alsnog mogelijk gemaakt. Het resultaat, veel zeer dicht bij elkaar geplaatste containerwoningen zonder groen is nu te zien aan de Rijnbandijk nabij de pont naar Amerongen.

Goed nieuws

Recreatiepark tegengehouden

Maar er is ook goed nieuws. Afgelopen jaar heeft de gemeente, mede door onze acties en op basis van onze argumenten, de bouw van nog een groot recreatiepark tegengehouden. Het ging hierbij om een recreatiepark van 200 tot 300 woningen op de terreinen van de voormalige steenfabrieken Anker 1 en 2 bij Maurik. Tegelijkertijd grijpt ook Rijkswaterstaat in. De effecten van klimaatverandering vragen om meer ruimte voor de rivier. De beleidslijn Grote Rivieren is aangescherpt. Hiermee wordt bouwen in de uiterwaarden steeds moeilijker.

Bewonersbijeenkomsten

De afgelopen jaren hebben we verschillende bijeenkomsten gehouden met bewoners van Ingen, Eck en Wiel, Maurik en Rijswijk. In 2023 organiseerden we een avond waarin de uitbreiding van het aantal recreatieparken in het gebied tussen Ingen en Rijswijk centraal stond. In 2024 was het een bewonersavond over de rivier, waterveiligheid en klimaatverandering. Op deze avond hebben 10 verschillende bewonersgroepen ieder een deel van het gebied ingetekend met voorstellen voor de inrichting van het gebied. De ideeën en tekeningen van bewoners zijn later uitgewerkt door onderzoekers van de Vrije Universiteit en verwerkt in een rapport over het toekomstig gebruik van het uiterwaarden.

Dit rapport geeft de posities weer van alle grond- en recreatie-eigenaren, belanghebbende organisaties en van de bewoners. Daarnaast wordt aangegeven wat de mogelijkheden en randvoorwaarden zijn voor het gebruik van de uiterwaarden. Voor Dijkwacht Buren is dit rapport de basis voor een stap voor stap uitwerking van de wensen en ideeën van dit rapport. We zijn hierover in gesprek met het college van B en W en met alle gemeenteraadsfracties. Het rapport staat op de website van de stichting.

Vaartocht 2024

Tot slot, in september 2024 is met financiële steun van de gemeente Buren een vaartocht georganiseerd met leerlingen van groep 7 en 8 van de basisscholen van Maurik. Hieraan deden 40 leerlingen en 12 schepen mee. De tocht ging langs de uiterwaarden, het eiland van Maurik met een lunch op het evenementen terrein bij van der Valk en een bezoek aan het sluizencomplex, de vistrap en de waterkrachtcentrale. De reacties van scholieren, ouders en schippers op dit initiatief waren erg positief.

Wat gaan we de komende jaren doen.

We willen werken langs drie verschillende lijnen:

1. Kritisch blijven volgen van de besluitvorming van de gemeente. We stimuleren de discussie over het omgevingsprogramma en het omgevingsplan. Vanuit onze doelstellingen en de belangen en ideeën van de bewoners gaan we met de gemeente in gesprek. Het gaat hierbij vooral over de omgevingsplannen die de komende twee jaar worden vastgesteld. Het onderzoek van de Vrije Universiteit met ingetekende wensen en ideeën is daarbij onze basis en bron van inspiratie.
2. Versterken van de verbinding van bewoners met de rivier en met elkaar. We willen de contacten en de samenwerking met andere organisaties en verenigingen in de gemeente versterken, ook met ondernemers die een goed beheer en gebruik van het rivierenlandschap belangrijk vinden. We willen dit doen met excursies, lezingen en werkbezoeken aan de rivier en de terreinen van de voormalige steenfabrieken. Het onderzoek van de Vrije Universiteit krijgt een vervolg waarbij de haalbaarheid en de kosten en baten van de geopperde ideeën en plannen nader worden uitgewerkt.
3. Initiëren en helpen initiëren van projecten en activiteiten in lijn met onze doelstellingen. Samen met maatschappelijke ondernemers en investeerders willen we vormgeven aan projecten en plannen gericht op natuurherstel en natuur-inclusieve recreatie. Dit gaat om zaken zoals: een natuurcamping, een publiek toegankelijk landgoed, een waterspeelplaats, een voorlichtingscentrum over de rivier, de sluizen, de vistrap en de waterkrachtcentrale, een steenfabriek- expositie, een erfgoedroute met verwijzing naar de Limes, kastelen en steenfabrieken die hier hebben gestaan, een haven met vaste ligplaatsen voor historische schepen, een groente pluktuin, kanofaciliteiten en zwemgelegenheden langs de oever.

Wij zijn op zoek naar bedrijven en investeerders die deze ideeën willen uitwerken en uitvoeren. Wij kiezen hierbij voor de rol als bevorderaar en ondersteuner van projecten en voorstellen die goed aansluiten op onze doelstellingen. In sommige gevallen nemen we zelf een initiatief. Stichting Dijkwacht Buren zal niet zelf juridisch, financieel of commercieel deelnemen in dit soort projecten. Indien nodig wordt een nieuwe rechtspersoon met eigen bestuur opgericht.

Deze drie lijnen van activiteit worden in het volgende toegelicht.

Toelichting op de drie lijnen van activiteit

1. Kritisch volgen van de gemeente en de opstelling van het omgevingsprogramma

Het kritisch volgen van de gemeentelijke overheid is het komend jaar vooral gericht op het omgevingsprogramma en de daaruit volgende omgevingsplannen. Het omgevingsprogramma en omgevingsplan Eiland van Maurik en het omgevingsplan buitengebied wordt dit jaar gemaakt. Wij willen als organisatie deelnemen in de discussies daarover en we willen de plannen toetsen aan onze doelen en aan de in 2022 door de gemeenteraad goedgekeurde Omgevingsvisie. Ook volgen we actief het natuurbeleid en het waterbeleid van het Rijk, de Provincie en het Waterschap. Voor de uiterwaard is vooral van belang de aangescherpte Beleidslijn Grote Rivieren (BGR 2025) en de lange termijn plannen Integraal Rivier Management (IRM).

De komende jaren worden spannend voor de toekomst van de uiterwaard in ons gebied. De grote vraag is hoeveel ruimte de gemeente wil bieden aan nieuwe recreatieparken of aan de uitbreiding van bestaande recreatieparken. De omgevingsvisie en ook de Beleidslijn Grote Rivieren biedt niet veel ruimte. Maar tot nu toe houdt de gemeente zich meer dan eens niet aan de eigen omgevingsvisie. Ook op het gebied van handhaven van wettelijke regels en afspraken zien we in de praktijk veel misgaan. De komende jaren zullen we als Dijkwacht met steun van bewoners alert blijven. Toegankelijkheid van de rivier voor bewoners, de veiligheid op de dijk, de waterveiligheid en de kwaliteit van natuur en landschap blijven de belangrijkste thema’s. De dijkwacht gaat actief op zoek naar ondernemers, maatschappelijke organisaties en bewoners die willen investeren in een natuur- en rivierlandschap-vriendelijke ontwikkeling.

2. Versterken van de verbinding van bewoners met de rivier en met elkaar

We hebben ondervonden dat het kritisch volgen van de besluitvorming en het voeren van juridische procedures maar beperkt effectief is. Bescherming van de kwaliteit van ons rivierlandschap heeft bij de meerderheid van de raadsleden en wethouders van onze gemeente naar is gebleken weinig draagvlak. Recreatieondernemers, vaak met geld van buiten, krijgen keer op keer steun van de grootste politieke partijen van de gemeente, ook in gevallen waar dit ten koste gaat van het landschap en de belangen van omwonenden. Ook de vormgeving van participatie trajecten voldoet niet aan de landelijke standaard.

Gelukkig zien we op enkele fronten een verandering in de gemeentelijk politiek met iets meer oog voor het rivierlandschap aan weerzijden van de Rijnbandijk. Maar we zijn er nog lang niet. Dijkwacht Buren wil daarom verder werken aan het beter betrekken van bewoners, bedrijven en de gemeenteraadsfracties bij de toekomst van het gebied.

We zien dat de rivier een verbindende factor is voor alle bewoners. Rivier en uiterwaarden zijn een deel van onze identiteit. Iedereen is op een of andere manier trots op ons rivierenlandschap. Dit kwam sterk naar voren bij de vaartocht over de rivier met basisschoolleerlingen, hun ouders en docenten.

Activiteiten die de verbinding met elkaar en met de rivier kunnen versterken zijn:

• Natuur- en rivier educatie met excursies in de uiterwaard;
• Gezamenlijke watersport activiteiten;
• Zichtbaar maken en verhalen vertellen over de geschiedenis van de steenfabrieken;
• Aandacht voor de Limes en daarop geïnspireerde culturele activiteiten;
• De rivierwerken in onze directe omgeving meer zichtbaar maken: de veerponten, de stuw, de waterkrachtcentrale en de vistrap, in de vorm van verhalen en excursies.

3. Initiëren en helpen initiëren van projecten en activiteiten in lijn met onze doelstellingen.

De omgevingsvisie van onze gemeente roemt de bijzondere aantrekkelijkheid van het rivierenlandschap en wil de recreatieve ontwikkeling beperken tot een natuurvriendelijke en extensieve ontwikkeling. Maar in de afgelopen jaren heeft de gemeente zich voornamelijk laten leiden door projectontwikkelaars en recreatieondernemers met initiatieven voor parken met 100 en meer dicht op elkaar gepakte containerwoningen, die zonder respect voor natuur en landschap worden neergezet.

Dijkwacht Buren wil daarom zelf op zoek gaan naar investeerders en maatschappelijke ondernemingen die beter passen bij het landschap. Er zijn in Nederland meerdere voorbeelden van natuur en rivier-vriendelijk gebruik van de uiterwaarden en oeverwallen. Projecten en ondernemingen waarbij burgergroepen met de door hen opgezette ondernemingen erin zijn geslaagd om recreatieve ontwikkelingen te combineren met behoud van de aanwezige natuur en landschapswaarden. De Millingenwaard, langs de Waal nabij Nijmegen, is een mooi voorbeeld. De Blauwe Kamer is een ander voorbeeld. Nabij Culemborg zijn er mooie voorbeelden. Er zijn op landelijk en provinciaal niveau ook verschillende vormen van subsidie beschikbaar voor de opzet van dit soort projecten. Hierbij is het vaak belangrijk dat maatschappelijke doelstellingen en landschappelijke en natuur doelstellingen hand in hand gaan.

Dijkwacht Buren onderhoudt nauwe contacten met Bureau Stroming en de organisatie Ark. Dit zijn organisaties die een belangrijke rol hebben gespeeld in de ontwikkeling van succesvolle landschap-, natuur- en recreatieprojecten. Deze organisaties en hun projecten krijgen nu brede erkenning van recreanten en betrokken ondernemers en van provinciale en landelijke overheden en bijvoorbeeld ook van de ANWB.

Dijkwacht Buren wil met betrokken bewoners, organisaties en ondernemers een kraamkamer en aanjager zijn van initiatieven die bijdragen aan de kwaliteit van de natuur en rivierenlandschap en die de kwaliteit van de leefomgeving verhogen voor de bewoners van Rijswijk, Maurik Eck en Wiel en Ingen.

Stichting Dijkwacht Buren,

Februari 2025.