Klimaatverandering komt met een toename van extreem weer. Wat vroeger eens in de 100 jaar gebeurde kan nu iedere 10 jaar gebeuren en kan zelfs erboven uitgaan. Deze zomer staat de rivier extreem laag. Deze winter of een volgend jaar kan de rivier weer extreem hoog staan, hoger nog dan in 1995 toen 200.000 mensen hun huizen moesten verlaten.
Klimaatrisico voor de Betuwe
Verreweg het grootste klimaatrisico voor de Betuwe en voor onze gemeente is een overstroming door de rivier, de Waal of Nederrijn. We zijn kwetsbaar in Rivierenland, meer dan in het westen van Nederland. Want, als er extreem veel rivierwater ons land binnen komt en de dijken kunnen het niet houden dan loopt de Betuwe als eerste helemaal vol. De dijken langs de rivieren zijn zo gemaakt dat door het onderwater lopen van de Betuwe, de Randstad wordt gespaard. Het argument is dat in de Randstad veel meer mensen wonen en er veel meer gebouwen en fabrieken staan.
Stoppen met bouwen in de uiterwaarden
Gelukkig kijkt de Deltacommissaris niet alleen naar de Randstad. Hij wijst op het belang van Ruimte voor de Rivier. Dit voorjaar luidde hij de alarmbel. In zijn brief van 7 april adviseert hij de ministers te stoppen met bouwen in de uiterwaarden en te beginnen met het opruimen van bestaande bebouwing. Hij schrijft letterlijk:
“Accepteer geen nieuwe niet- watergebonden buitendijkse ontwikkelingen in het waterbergend en stroomvoerend gebied van grote rivieren en ruim bestaande overstromingsgevoelige objecten geleidelijk op”.
Het gaat bij uiterwaarden vooral om het zogenaamde “stroomvoerend regiem”, zie het blauwe gebied aangegeven in de twee bijgaande figuren. Hierin zie je het riviertraject van Lienden tot voorbij Beusichem. Het hele gebied tussen de winterdijken, ook het eiland van Maurik en de oude steenfabrieken behoren tot het stroomvoerend regiem.
Niet iedere gemeente houdt zich aan de wet
Bij wet mag er niet gebouwd worden in het stroomvoerend regiem van de rivier. Maar er zitten hier en daar wat geitenpaadjes in de wet en niet iedere gemeente houdt zich aan de wet. Zelfs Rijkswaterstaat gaat daar soms in mee. Maar daaraan komt nu een eind. De brief van de Deltacommissaris is duidelijk en in den Haag wordt nu besluitvorming voorbereid voor het strenger maken van de wetten en het beter toezien op handhaving.
Aanscherping van de wetten en beleidsregels
De ministeries in den Haag werken aan een flinke aanscherping van de wetten en beleidsregels. Gemeenten en waterschappen worden dit jaar opgeroepen om “ruimte te maken voor additionele dijkversterkingen met ruimere ‘profielen van vrije ruimte.“ Dat wil zeggen meer ruimte voor de rivier. De bijbehorende regelgeving wordt vastgelegd in de nieuwe Omgevingswet. Onze gemeente zal dat moeten vastleggen in gebiedsplannen.
Wat is er mogelijk in de uiterwaarden?
Dit betekent in de praktijk dat in de uiterwaarden alleen extensieve recreatieve ontwikkeling mogelijk is. De Handreiking Beleidslijn Grote Rivieren (juli2019) geeft een nadere definitie daarvan: “met extensieve uiterwaardrecreatie wordt een vorm van dagrecreatie bedoeld die relatief weinig hinder voor natuur en bewoners van het gebied met zich meebrengt en waarvoor nauwelijks voorzieningen aangelegd hoeven te worden. Wandelen en fietsen vormen de hoofdmoot van deze vorm van recreatie. Voorbeelden van voorzieningen die onlosmakelijk hiermee verbonden zijn, zijn de aanleg van fietspaden en bruggen of andere bouwwerken die vanwege de aard of omvang niet onder algemene regels vallen en dus vergunning plichtig zijn en daarom getoetst worden aan de Beleidsregels. Omvangrijke bouwwerken, zoals bezoekerscentra of bouwwerken ten behoeve van verblijfsrecreatie of horecavoorzieningen, zoals hotels, vakantieparken, restaurants en dergelijke, vallen niet onder extensieve uiterwaardrecreatie.”
Kort samengevat
Tot zover een korte samenvatting van waar in Den Haag aan wordt gewerkt: verscherpte wet- en regelgeving over Ruimte voor de Rivier en het gebruik van de uiterwaarden. De komende maanden zullen bovenstaande beleidslijnen en wetten moeten dienen als toets voor de plannen die bedrijven en hun financiers voorleggen of reeds hebben voorgelegd aan de gemeente Buren.
Hoe gaat onze gemeente hier mee om?
Daarnaast is de komende maanden actueel hoe onze gemeente omgaat met de seizoensgebonden recreatie en de plicht om de mobiele recreatievoorzieningen op te ruimen in het hoogwaterseizoen van 1 november tot 1 april. Wat in ieder geval duidelijk is, de eigenaren zijn aansprakelijk voor schade. Ook voor de schade die ontstaat wanneer het ene bouwsel andere bouwsels, of de dijk beschadigt. Uiteindelijk is de vergunningverlener die niet handhaaft aansprakelijk.
Rijkswaterstaat heeft haar aansprakelijkheid bij wet uitgesloten. Dit lijkt mij stof tot nadenken voor onze gemeente.
Van onze wetenschappelijke redactie.
14 september.
De Dijkwacht.